Ciepła podłoga – czyli wodne ogrzewanie podłogowe

Instalacja ogrzewania podłogowego wymaga starannego zaplanowania i wykonania, ponieważ po zakończeniu wszystkich prac, rury grzejne zostaną ukryte pod posadzką i dokonywanie jakichkolwiek modyfikacji nie będzie już możliwe, z tego względu warto poznać kilka zasad, dzięki którym unikniemy niespodzianek w trakcie późniejszej eksploatacji.
Dlaczego warto zainwestować w ogrzewanie podłogowe – czyli jakie są jego zalety?

  • Zapewnia równomierny rozkład temperatury w pomieszczeniu gwarantując komfort cieplny nawet, gdy temperatura pomieszczenia jest niższa o 2÷3°C,
  • oszczędność energii, ponieważ temperatura czynnika zasilającego układ ogrzewania podłogowego jest niższa,
  • trwałość, komfort i niezawodność,
  • całkowicie ukryta w podłodze, daje swobodę aranżacji wnętrza pomieszczeń,
  • ogrzewanie podłogowe oddaje ciepło przez promieniowanie nie ma tu konwekcji, dlatego kurz zbierający się na podłodze nie unosi się ku górze.

Dobry projekt Jak w przypadku każdej instalacji najważniejszy jest dobry projekt, od którego powinno się rozpocząć przygotowania, zdecydowanie usprawni i ułatwi on pracę osobie wykonującej i co najważniejsze zmniejszy ryzyko popełnienia błędu. Musimy pamiętać, że podłogówka najczęściej wykonywana jest metodą „na mokro”, tak więc poprawa nawet najmniejszego błędu może się wiązać z koniecznością zniszczenia całej podłogi.

Każdy projekt instalacji ogrzewania podłogowego powinien zawierać:

  • sposób w jaki zostanie rozprowadzona pętla ogrzewania podłogowego wraz z rozstawem i całkowitą długością pętli,
  • parametry pracy instalacji (temperatura czynnika zasilającego i powrotnego, temperatura podłogi),
  • obliczone straty ciepła w ogrzewanych pomieszczeniach,
  • rodzaj i grubość izolacji cieplnej podłogi.

Jaki rodzaj przewodów wybrać? Obecnie coraz rzadziej w instalacjach używa się przewodów stalowych, zastąpiły je rury z miedzi czy tworzyw sztucznych, które są odporniejsze na korozję i mają gładsze ścianki, dlatego nie zarastają kamieniem, a instalacje z nich wykonuje się prościej i szybciej. Przewody z miedzi produkowane są w dwóch rodzajach: twarde i miękkie. – Przewody miękkie dają się bez problemów profilować, co zmniejsza liczbę połączeń, czyli także strat i znacznie skraca czas wykonania instalacji. Doskonale nadają się do wykonywania odcinków długich w instalacjach układanych pod podłogą. – Przewody twarde, produkowane są w odcinkach do 6 m, nie są tak elastyczne jak miękkie i nie nadają się do gięcia, dlatego każda zmiana kierunku prowadzenia przewodu wymaga zastosowania odpowiedniej kształtki, którą łączy się lutowaniem lub na zacisk. Rury miedziane mogą pozostawić odkryte lub znajdować się pod listwami przypodłogowymi. Przewody polipropylenowe PP zwykle używa się tych „stabilizowanych cieplnie”, ponieważ mimo, że zwykły PP wytrzymuje wysoką temperaturę to jednocześnie posiada duży współczynnik wydłużalności cieplnej, natomiast w rurach stabilizowanych cieplnie ten współczynnik spada nawet 6-kotnie. Na rynku możemy spotkać także rury PP z powłoką antydyfuzyjną, które zapobiega przenikaniu tlenu do wnętrza rury, czyli zabezpiecza przed korozją stalowych elementów instalacji. PP to materiał dość sztywny, więc każda zmiana kierunku wymaga użycia kształtek i złączek, łączonych z przewodem metodą zgrzewania.

Przewody polibutylenowe PB charakteryzują się dużą trwałością, są odporne na wysokie temperatury i łatwe do układania. PB jest bardzo elastyczny, nie ma pamięci kształtu, dlatego rura po rozwinięciu ze zwoju nie ulga sprężynowaniu. Przewody polietylenowe PE to rury o dużej odporności chemicznej i elastyczne, a więc łatwe do układania. W instalacjach podłogowych najczęściej stosuje się przewody PEX (polietylen usieciowany). Proces usieciowania pozwala na uzyskanie nieodwracalnych zmian w ściankach rury, wzmacniając ich strukturę i zwiększając twardość, bez wpływu na ich odpowiednią elastyczność. Rury tego typu mają jednolitą strukturę i niezmienne właściwości w całym swoim przekroju. W porównaniu z przewodami ze zwykłego PE posiadają większą wytrzymałość na ciśnienie i temperaturę instalacyjną, a także wyższą odporność na procesy starzenia. Przewody wielowarstwowe z wkładką aluminiową to rury, które jednocześnie łączą zalety rur z tworzyw sztucznych i stalowych. Charakteryzują się doskonałą odpornością na korozję, zarastanie czy oddziaływanie czynników chemicznych. Warstwa aluminium zabezpiecza rurę przed niekorzystnym wnikaniem tlenu do wnętrza przewodu, znacząco zmniejsza wydłużenia termiczne i gwarantuje zachowanie przez rurę nadanego jej kształtu. Połączenie aluminium z tworzywem sztucznym dało efekt bardzo dobrej elastyczności tych przewodów.

Układanie rur – wężownice podłogowe

Wężownice rur układa się w formie meandrów lub spirali, wybór sposobu ułożenia przewodów wpływa na rozkład temperatury na powierzchni podłogi, dlatego jest dosyć istotny.
System meandrowy rozpoczyna się zasilaniem od ściany zewnętrznej i powoduje że rozkład temperatury na powierzchni podłogi jest zmienny, najwyższa występuje na początku pętli i stopniowo obniża się wraz ze zwiększeniem odległości od ściany, dlatego np. w pomieszczeniu posiadającym ścianę zewnętrzną z oknem (miejsce największych strat ciepła) najwięcej ciepła będzie oddawane przy strefie brzegowej, a wiec w miejscu, gdzie jest to najbardziej pożądane.
Ułożenie spiralne zapewnia jednakowy rozkład temperatury na całej powierzchni ogrzewanej podłogi. W tym systemie możemy dowolnie dobrać promień łuku w narożnikach, dlatego układanie jest prostsze i wygodniejsze. Tego typu systemy doskonale sprawdzają się w pomieszczeniach, w których strefy brzegowe występują w nieznacznym stopniu np. hol.
Istnieje możliwość łączenia obu systemów w jednym pomieszczeniu, jeżeli np. chcemy zwiększyć temperaturę w strefie brzegowej, a w pozostałej części pomieszczenia mieć stały rozkład temperatury oddawanej od podłoża. Podczas układania przewodów w podłodze należy pamiętać, że optymalna odległość między klipsami mocującymi na odcinkach prostych to około 50 -75 cm, natomiast na łuku przewód powinniśmy umocować w co najmniej 3 miejscach.
Każde miejsce, w którym zagęszczenie przewodów grzejnych jest duże np. przy rozdzielaczach, zaleca się dodatkowo zaizolować rury otuliną z pianki, aby temperatura podłogi nie była za wysoka.
Całkowita ilość ciepła, która jest oddawana w instalacji ogrzewania podłogowego oraz różnica pomiędzy temperaturą czynnika na zasilaniu i powrocie określa wielkość strumienia wody płynącej przez wężownicę. Prędkość czynnika w przewodach zależy od ich średnicy, ale nie powinna przekraczać 0,5 m/s. Straty ciśnienia powinny zostać pokryte przez pracę pompy obiegowej.
Optymalny odstęp między rurami grzejnymi w budownictwie mieszkaniowym to 150 mm, tak więc ze zwoju o długości 120 m będziemy w stanie ułożyć wężownicę na powierzchni około 18 m².
W pomieszczeniach, czasowego przebywania ludzi nie ma ściśle określonych wymagań dotyczących równomiernego rozkładu temperatury, dlatego rury grzejne mogą być ułożone rzadziej np. co 300 mm.

Jak przygotować podłoże pod instalację?

W pierwszym etapie na dokładnie oczyszczone, odkurzone i wyrównane, z ewentualnym uzupełnieniem luk podłoże umieszczamy izolację cieplną układając folię polietylenową, która zatrzymuje wilgoć. Folię należy wywinąć na ściany kilka centymetrów powyżej przewidywanej wysokości podłogi. Na foli umieszcza się izolację termiczną, zwykle styropianową 100 mm oraz na ścianach przy podłodze izolację brzegową. Na płytach styropianowych kładziemy izolację refleksyjną w postaci foli aluminiowej lub tworzywa sztucznego odbijającego promieniowanie cieplne. Na powierzchni folii nadrukowana jest kratka, która ułatwia prowadzenie rur w równych odstępach, a przyklejone do jej powierzchni płyty rozwija się z rolki. Innym rozwiązaniem jest zastosowanie izolacji systemowej z wypustkami, które przytrzymują układane na nich rury, co znacznie przyspiesza pracę.
W innych przypadkach do zamocowania rur stosuje się wbijane w izolację uchwyty, aby między płyty izolacyjne nie dostała się wylewka, zaleca się skleić je ze sobą szeroką taśmą samoprzylepną. Ułożone zgonie z wcześniej opisaną instrukcją przewody instalacji pokrywa się warstwą jastrychu– jest to mieszanka piasku, żwiru, wody i cementu. Przed rozpoczęciem prac należy wypoziomować podłoże– może być z chudego betonu, w przypadku podłogi na gruncie, trzeba ją dodatkowo zabezpieczyć izolacją z folii polietylenowej.
Pamiętajmy, że jastrych należy układać w dwóch etapach:

  • w pierwszym – do wierzchu rur grzejnych,
  • w drugim – po rozpoczęciu wiązania, do wysokości właściwej.

Optymalna grubość podkładu powinna wynosić 6,5 cm, w tym nad rurą 4,5 cm, może być mniejsza (2,5 cm) jeżeli zastosujemy jastrych płynny, tak zwany samopoziomujący, który zwiększa wytrzymałość podłoża. Całość warstwy jastrychu w tym przypadku wyniesie około 4,5 cm. Takie rozwiązanie ma duże znacznie w budynkach, z ograniczeniami dopuszczalnych obciążeń stropów, a cieńszy podkład to lżejsza masa podłogi. Wiązanie i wygrzewanie jastrychu rozpoczyna się po 21 dniach od wygrzewania płyty grzejnej, które zachodzi w 3 etapach:
• pierwsze 3 dni poprzez utrzymywanie temperatury zasilania na poziomie 25°C,
• kolejne 5 dni przy maksymalnej temperaturze zasilania,
• po tym czasie (8 dni) warstwę jastrychu należy ochłodzić do temperatury pokojowej i sprawdzić jego wilgotność.
Podczas wiązania jastrychu, nie wolno wchodzić do pomieszczenia, gdyż obciążenie może uszkodzić warstwę i przewody instalacyjne.
Płyta podłogowa nie może stykać się z elementami konstrukcyjnymi budynku, dlatego podczas wykonywania instalacji nie zapomnijmy o odstępie między płytą podłogową, a konstrukcją budynku, czyli o dylatacji, której szerokość powinna wynosić co najmniej 0,5 cm aby przewód instalacji nie uszkodził się, gdy dojdzie do jego odkształcenia pod wpływem temperatury, dylatacje należy wykonać wzdłuż wszystkich ścian, otworów drzwiowych itp. W pomieszczeniach, o powierzchni powyżej 30 m2 zaleca się wykonanie dodatkowych dylatacji, a jeżeli długość płyty podłogowej w wybranym pomieszczeniu jest większa niż 7 m, trzeba ją podzielić, wykonując dylatację, zaleca się to szczególnie w pomieszczeniach w kształcie litery L lub U, które charakteryzują się dużą liczbą załamań, gdzie mogą powstawać naprężenia. Stosunek długości / szerokości pola dylatacyjnego nie może przekraczać 2.
Ilość przejść przewodów przez dylatacje powinna być jak najmniejsza, jeżeli jednak będzie to konieczne, przewody powinny być umieszczone w tulejach ochronnych, które zabezpieczą je przed uszkodzeniem. Ich długość powinna wynosić około 50 cm. Identyczne zabezpieczenie należy zastosować przy podejściu rur do rozdzielaczy. Dylatację w warstwie jastrychu należy oznaczyć taśmą brzegową, a jej pas musi być usztywniony kątownikami, dopuszcza się także stosowanie listew drewnianych lub gotowych rozwiązań oferowanych przez konkretnych producentów, które są usuwane tuż po związaniu jastrychu. Poprawnie wykonana dylatacja przebiega przez wszystkie warstwy podłogi, zarówno warstwę izolacji termicznej, jak i warstwę wykończeniową.

Posadzkę na ogrzewanie podłogowe, powinno wykonać się z materiałów o dobrej przewodności cieplnej, aby nie doszło do sytuacji, że będą stanowiły izolację dla przenikania ciepła. Idealna warstwa wykończeniowa to taka, która ma minimalny opór przewodzenia, czyli oddaje najwięcej ciepła, jednak te o większej izolacyjności zapewnią lepszy rozkład temperatury w pomieszczeniu, czyli nie będzie odczuwalna różnica temperatury w miejscach bezpośrednio nad rurami i tych położonych obok.

Często, jeżeli zdecydujemy się na posadzkę o dużym oporze cieplnym to, aby uzyskać żądaną temperaturę przewody będziemy musieli ułożyć gęściej lub podwyższyć parametry pracy instalacji, a to wiąże się ze wzrostem kosztów eksploatacyjnych, dlatego z wyżej wymienionych przyczyn zaleca się układanie na ogrzewaniu podłogowym posadzek ceramicznych lub kamiennych, które dobrze przewodzą ciepło.

Podczas wykańczania podłogi pamiętajmy o stosowaniu materiałów odpornych na temperaturę do 50°C. Podłogę możemy wykończyć wykładziną dywanową lub tworzywem sztucznym, np. materiały z PVC.
Jeżeli zdecydujemy się na wykończenie podłogi drewnem, to pamiętajmy, aby grubość parkietu lub desek nie była większa niż 1 cm, a drewno powinno być dostatecznie wysuszone.

Najczęściej popełniane błędy podczas projektowania i montażu instalacji Przy planowaniu i rozkładaniu ogrzewania podłogowego można natrafić na błędy projektowe i montażowe, które w przypadku ich niewykrycia mogą spowodować poważne skutki finansowe. Poniżej przedstawię tylko niektóre z najczęściej występujących. Brak projektu – często z uwagi na koszty inwestor decyduje się na wykonanie ogrzewania podłogowego bez jakiejkolwiek dokumentacji technicznej co niestety często przy źle przyjętych założeniach w późniejszym etapie budowy instalacji może skutkować poważnymi konsekwencjami np. zbyt małego poziomu nagrzewania się danego pomieszczenia lub uszkodzeniem samej podłogi. Nadmiernie długie obiegi – w projektach domów jednorodzinnych można spotkać się z błędnie zaprojektowanymi pętlami instalacji, które najczęściej są zbyt długie i przekraczają 120 mb, dlatego należy pamiętać, że zbyt długi przewód może skutkować całkowitym brakiem przepływu czynnika w przewodach i żadna regulacja na rozdzielaczu podłogowym nie rozwiąże problemu, z tego względu lepiej zastosować kilka mniejszych pętli. Taśma dylatacyjna – podczas fazy wykończenia podłogi np. płytkami, którą często wykonuje już inna osoba, dochodzi do błędu jakim jest odcinanie wystającej taśmy dylatacyjnej na wysokość wykonywanej wylewki i układanie płytek bezpośrednio od przegrody. Nie można zapomnieć, że ostatnia warstwa podłogi jest także zaliczana do podłogówki i nie może być przytwierdzana na stałe do ściany, gdyż ruchy podłogi spowodują popękanie płytek lub zniszczenie ich fug. Instalacje jedno-pętlowe – z którymi bardzo często można się spotkać np. w łazience. Jest to pętla podłogówki podłączona szeregowo z „powrotem” grzejnika łazienkowego, wadą tego rozwiązania jest fakt, że regulacja grzejnika łazienkowego i pętli odbywa się jedynie poprzez głowicę termostatyczną, dlatego gdy zamknie ona przepływ czynnika do grzejnika łazienkowego to jednocześnie zamknie się przepływ do podłogówki. Innym przypadkiem błędu jest użycie wyżej opisanego rozwiązania w instalacjach wysokotemperaturowych, w których na „powrocie” z grzejnika temperatura jest wyższa niż możliwa maksymalna dla pętli wynosząca 55ºC. Brak dokładnej regulacji – bardzo często po zakończeniu montażu i ułożeniu ogrzewania wraz z warstwą jastrychu instalatorzy nie wykonują dokładnej regulacji instalacji, która zagwarantowałaby w dalszym etapie eksploatacji komfort cieplny w ogrzewanych pomieszczeniach. Tak wiec montaż rozdzielaczy z nastawami i przepływomierzami ustawionymi na wartości fabryczne jest niedopuszczalny, ponieważ każda instalacja jest inna i jej poszczególne pętle różnią się od siebie długościami. Brak zestawu mieszającego – zazwyczaj spotykamy instalacje z dwoma różnymi systemami, czyli np. grzejniki w połączeniu z ogrzewaniem podłogowym, z tego względu bardzo często możemy spotkać się z sytuacją, że są obsługiwane przez jedną pompę obiegową, co nie jest zbyt korzystne, ponieważ układ z grzejnikami ma inne opory hydrauliczne niż instalacja ogrzewania podłogowego. Przy takim rozwiązaniu opory hydrauliczne jednego z systemów mogą być tak duże, że przewyższą wydatek pompy obiegowej, czego skutkiem będzie niedogrzewanie pomieszczeń.